مشکلات طرح صیانت از فضای مجازی برای جامعه دانشگاهی

الزام مجلس برای اطلاع‌رسانی دقیق از جزئیات طرح صیانت از فضای مجازی

بحث قانون‌گذاری روی اینترنت و ایجاد ضوابطی برای فعالیت اپ‌های اجتماعی عمده و اصلی چند سالی است با رد و تائیدهایی مطرح می‌شود. ظاهرا در این طرح قرار است با ایجاد زیرساخت‌های لازم برای عملیات‌های مختلف اینترنتی به صورت ملی ارتباط کاربران با زیرساخت‌هایی که مجوز فعالیت ندارند قطع شود. در ادامه این مطلب از ایده پویا (ارائه دهنده خدمات دیجیتال مارکتینگ و بازاریابی اینترنتی) مشکلات و نتایج احتمالی اجرایی شدن آن بررسی می‌شود.

اجرای طرح صیانت از فضای مجازی در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

طبق ادعای مرکز پژوهش‌های مجلس در تاریخ 7 مرداد 1400، طرح جدید از پایه متفاوت با طرحی است که در سال 1399 مطرح شده و طرح جدید تبدیل به اصل 85 قانون می‌شود و برای دوره‌های موقت 3 تا 5 ساله اجرایی می‌شود. این طرح در کمیسیون فرهنگی مجلس بررسی و ارزیابی کارشناسی شده و جنبه‌های مختلف و ذی‌نفعان گسترده آن مورد بررسی قرار گرفته است و قرار است نمایندگان کمیسیون‌های دیگر مجلس مثل کمیسیون امنیت ملی، کمیسیون صنایع و کمیسیون روابط خارجی هم در آن حضور پیدا کنند.

قرار است بعد از اینکه بررسی‌های کمیسیونی انجام شد، طرحی برای تبدیل شدن به قانون و اجرایی شدن مطابق اصل 85 قانون اساسی که به کمیسیون‌های مجلس اجازه می‌دهد قانون‌هایی به‌صورت آزمایشی و امتحانی طبق ضرورت کشور تدوین کنند. تا همین جا مشخص است که این بحث هنوز اما و اگرهای فراوانی دارد و در نهایت ضرورت کشور در صورت تدوین شدن در این طرح لازم است مورد بررسی شورای نگهبان قرار بگیرد و تائید یا رد شود.

بیشتر بخوانید؛ مشکلات کسب و کارهای اینترنتی بعد طرح صیانت

مشکلات احتمالی طرح صیانت برای جامعه دانشگاهی

در دو سال گذشته با شیوع ویروس کرونا جامعه دانشگاهی یکی از اقشاری بود که به‌خوبی با اهمیت استفاده از اپ‌ها و نرم‌افزارهای اینترنتی برای برقراری ارتباط آشنا شد. تا پیش از این بحث دسترسی جامعه دانشگاهی به محتوای ویدئویی در یوتیوب و بقیه وبسایت‌های استریم فیلم مطرح بود و جامعه دانشگاهی به دنبال راه فراری از فیلترینگ می‌گشت. با اجرایی شدن طرح صیانت نه فقط یوتیوب، که گوگل و واتساپ و امثال این هم با نمونه‌های داخلی جایگزین خواهد شد.

این در حالی است که بسیاری از سرویس‌های گوگل مانند موتور جستجو، سرویس علمی گوگل، و نرم‌افزارها و اپ‌های ارتباطی آن نه فقط رقیب مناسبی در ایران، که در هیچ کجای دنیا ندارند. تکنولوژی پیشرفته این اپ‌ها و نرم‌افزارها باعث می‌شود احتمال دادن ایجاد بستری زیرساختی برای آنها، حداقل در آینده نزدیک، تا حد زیادی دور از واقعیت به نظر برسد.

یکی از نگرانی‌هایی که وجود دارد اقدام به اجرایی کردن این طرح و بستن مجراهای اصلی اینترنت بدون ایجاد زیرساخت‌های لازم و مناسب برای آن است. بسیاری از کسب‌وکارها به‌ویژه آنها که در شبکه‌های اجتماعی پروفایل دارند نگران بسته شدن اپ‌هایی مثل اینستاگرام هستند که عمده مشتریان خود را در آن پیدا می‌کنند. جامعه دانشگاهی البته با فیلتر شدن اینستاگرام آنقدر آسیب نمی‌بیند که با بسته شدن اپ‌های ارتباطی مثل واتساپ و اپلیکیشن‌های جستجوی کتاب و تحقیق در منابع گوگل دچار آسیب می‌شود.

عدم دسترسی به امکانات ارتباطی

جامعه دانشگاهی به‌عنوان یکی از اقشار پیشرو جامعه معمولا از جدیدترین امکانات ارتباطی برای مقاصد آموزشی و علمی بهره می‌برد. اپ‌ها و نرم‌افزارهای ارتباطی که از مصادیق خدمات پایه کاربردی شناخته شده‌اند به جامعه دانشگاهی در انتقال شناخت و برقراری ارتباط کمک قابل توجهی می‌کند. دسترسی نداشتن جامعه دانشگاهی به ابزارهای ارتباطی البته مشکلات مختلفی در پی خواهد داشت که بعید است این طرح راهکار مناسبی برای آنها ارائه بدهد.

عدم دسترسی به منابع و جستجوگرها

حالا دیگر جستجوگرهای بزرگی مثل گوگل فقط یک جستجوگر ساده نیستند و انواع امکانات جستجوی پیشرفته را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. تکنولوژی زیرساختی این جستجوگرها در سطحی از پیشرفته‌بودن است که حداقل تا آینده کوتاه شانسی برای رقابت با آنها توسط جستجوگرهای ملی وجود ندارد. در صورتی که این طرح اجرایی شود دسترسی دانشگاهیان به منابع علمی لاتین قطع می‌شود که در این صورت در بسیاری از رشته‌ها جامعه دانشگاهی از همتایان بین‌المللی خود جدا می‌شود.

این موضوع هم منجر به آسیب دیدن جامعه دانشگاهی از نداشتن دسترسی به منابع خارجی شود و هم آسیب دیدن آن از عدم امکان برقراری ارتباط و انتقال تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده می‌شود. برای پیشگیری از بروز این مشکلات بهتر است قبل از اقدام برای اجرایی شدن جوانب مختلف موضوع بررسی شود. بدون تردید دسترسی دانشگاهیان به منابع علمی ضرورتی است که توجه نکردن به آن می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای بسیاری از متخصصان و جامعه دانشگاهی داشته باشد.

آیا روند پیشرفت علمی کشور بعد از اجرای طرح صیانت دچار تغییر می گردد

هنوز ابهامات زیادی در مورد مفاد این طرح، نحوه اجرایی شدن و زیرساخت‌ها و امکانات پیشبینی‌شده برای آن مطرح است و بحث هنوز التهاب زیادی دارد. ظاهرا این طرح به مفهومی به نام «خدمات پایه کاربردی» اشاره می‌کند که مصادیق آن «شبکه های اجتماعی، جستجوگرها، خدمات پایه مکانی و نقشه، خدمات میزبانی داده و ...» می‌باشند. طرح با هدف تامین امنیت کاربران در این خدمات قرار است از شرکت‌ها و برندهای بین‌المللی ارائه دهنده مانند گوگل مجوز فعالیت، و دسترسی به اطلاعات کاربران را بگیرد.

دست‌کم دو مصداق خدمات پایه کاربردی یعنی شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان‌ها و جستجوگرها مستقیما با فعالیت‌های روزمره دانشگاهی در ارتباط هستند و در صورت اجرایی شدن طرح بدون ارائه جایگزین مناسب، یک چالش جدی برای کاربران دانشگاهی ایجاد می‌شود. کیفیت ارائه خدمات پیام‌رسان‌ها و موتورهای جستجو یا جستجوگرهای فعلی با مقیاس‌های جهانی بسیار بالا است و تصور رقابت نمونه‌های داخلی با آنها آن هم به ضرورت یک طرح تا حد زیادی دور از ذهن است. در حال حاضر کافی است در یکی از جستجوگرهای ملی عبارتی را جستجو کنید تا متوجه اختلاف فاحش آنها با گوگل شوید.

محدود شدن دسترسی به منابع لاتین برای دانشگاهیان؛ بله یا خیر

همان‌طور که می‌دانید این طرح هنوز در مرحله کمیسیونی قرار دارد و طبق ادعاهای مطرح شده حتی در صورت تصویب هم یک طرح است و جای بحث و ارزیابی روی آن همچنان وجود خواهد داشت. نکته قابل‌توجه اینکه طرح صیانت در مرحله کمیسیونی توسط کمیسیون فرهنگی مجلس بررسی و ارزیابی می‌شود که البته قرار شده بعد از این نمایندگان کمیسیون‌های دیگری مانند صنایع، امنیت ملی و سیاست خارجی به آن اضافه شوند.

یکی از مشکلات اصلی جامعه دانشگاهی با اجرایی شدن چنین طرح‌هایی محدود شدن دسترسی به منابع لاتین و خارجی است. جامعه علمی امروزی در سراسر دنیا مانند یک جامعه یکپارچه است و از طریق همین یکپارچگی است که دانش روز از جمله در زمینه‌های پزشکی و صنایع مختلف تبادل می‌شود. با قطع دسترسی یا محدود ساختن دسترسی به جستجوگرهای بین‌المللی عملا یکی از دستاوردهای علم روز یعنی دسترسی به جستجوگرهای باکیفیت برای دانشگاهیان از بین می‌رود.

دانشگاهیان با اینترنت چه کاری می‌کنند؟

مقالات پژوهشی، درخواست شرکت در کنفرانس‌های خارجی و دریافت مهمان برای کنفرانس‌های بین‌المللی داخلی، نتیجه کنفرانس‌های علمی، بحث‌های مطرح و به‌روز علمی جهانی و دسترسی به مجلات و منابع معتبر و به‌روز جهانی علمی از جمله امکاناتی هستند که اینترنت با هزینه‌ای کم در اختیار جامعه دانشگاهی قرار داده است. قطع دسترسی به پیام‌رسان‌های بین‌المللی و جستجوگرها می‌تواند تمام این دستاوردها را از بین ببرد که حتی به‌صورت موقتی هم می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به جامعه دانشگاهی و دانشجویان وارد کند. این اتفاق در کوتاه مدت می‌تواند برنامه‌های علمی کوتاه‌مدت را به هم ریخته و موجب آشفتگی در اجرای برنامه‌های علمی و پژوهشی شود که هیچ اتفاق خوبی نیست.

گذشته از برنامه‌های علمی و پژوهشی که مطابق تقویم‌های بین‌المللی در محافل دانشگاهی و آکادمیک برگزار می‌شوند، قطع دسترسی دانشگاهیان به جستجوگرها و منابع علمی لاتین می‌تواند نتایج بلندمدت نامناسبی داشته باشد. همان‌طور که می‌دانید منابع علمی با تحقیق و مطالعه منابع علمی دیگر ایجاد می‌شوند و عدم دسترسی به منابع جهانی و لاتین می‌تواند فرایند تحقیق و پژوهش را با مشکلات جدی مواجه کند.

خوشبختانه تا به اینجا قرار نیست طرح حداقل قبل از کارشناسی کافی و ارزیابی در کمیسیون‌های مختلف مجلس و اطلاع‌رسانی به کارشناسان و تحلیل‌گران تائید یا اجرایی شود. با در نظر گرفتن تکنولوژی سطح بالای زیرساختی مورد نیاز برای جایگزینی یک جستجوگر ملی به جای گوگل و منابع علمی آن و عدم دسترسی به امکانات لازم در بیشتر نقاط دنیا، احتمال اجرایی شدن جستجوگر ملی همچنان با شک و ابهام همراه است.

با این حساب هنوز باید منتظر نتیجه بررسی‌ها و نظرات کارشناسی افراد و نمایندگان حاضر در طرح بود تا مشخص شود منظور از خدمات پایه کاربردی چه مواردی است و تا چه حد امکان دستیابی به آن از نظر فنی و تکنیکی تامین خواهد شد. با شرایط فعلی سیستم‌های داخلی و محلی قطعی ارتباط با جستجوگرهای بین‌المللی حتی دسترسی به صفحه‌ها و منابع داخلی را هم مختل می‌کند که باعث می‌شود اجرای آن چندان قابل تصور نباشد.

• 2
• 0